άρθρο 22 στο Σχ.Νόμου «Δοκιμασία προσόντων και συμπεριφοράς υποψήφιων οδηγών … και λοιπές διατάξεις»
Ως γραμματεία του CIVINET CY-EL -Δικτύου ΟΤΑ για την Βιώσιμη Κινητικότητα, παράρτημα του ευρωπαϊκού Δικτύου CIVITAS και εθνικός πολλαπλασιαστής του ELTIS- αντιμετωπίζουμε με ιδιαίτερη επιφύλαξη και προβληματισμό την πρωτοβουλία του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών, πέρα από κάθε προβλεπόμενη και αναγκαία διαδικασία διαβούλευσης με τους φορείς στους οποίους έχει εφαρμογή, να εγκαινιάσει το θεσμικό πλαίσιο ρύθμισης των Σχεδίων Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας (ΣΒΑΚ), δύο χρόνια μετά την ανακοίνωση από το Πράσινο Ταμείο του προγράμματος χρηματοδότησης για 162 Δήμους της χώρας, με την Τροπολογία του άρθρου 22 του ανωτέρω Νομοσχεδίου.
Σύμφωνα με τις Ευρωπαϊκές Οδηγίες Εκπόνησης των ΣΒΑΚ του ELTIS, οι οποίες από τον Νοέμβριο του 2017 έχουν καταστεί υποχρεωτικές για όσους Δήμους χρηματοδοτούνται από το Πράσινο Ταμείο, τα ΣΒΑΚ συνιστούν Στρατηγικά και Επιχειρησιακά Σχέδια των ΟΤΑ, την κύρια ευθύνη των οποίων φέρουν οι ίδιοι. Η εμπλοκή φορέων διαφορετικών επιπέδων ή αρμοδιοτήτων είναι οπωσδήποτε επιθυμητή και αναγκαία κατά την διαδικασία εκπόνησης των ΣΒΑΚ, στο πλαίσιο της συμμετοχικότητας, της διασφάλισης ευρείας συναίνεσης, του βέλτιστου συντονισμού με τον υπερκείμενο σχεδιασμό (και άλλες τομεακές πολιτικές) και της εφικτότητας που θα πρέπει να τα χαρακτηρίζει, προκειμένου να είναι πραγματικά «ολοκληρωμένα». Ωστόσο, δεν διατυπώνεται πουθενά στις εν λόγω Οδηγίες ότι απαιτείται να υπάρχει κάποιος εξωτερικός φορέας, ο οποίος θα ελέγχει και θα χαρακτηρίζει τα ΣΒΑΚ ως «ολοκληρωμένα» (με συνέπειες που δεν διευκρινίζονται στο εν λόγω νομοσχέδιο), ούτε και ότι οι γνωμοδοτήσεις φορέων διαφορετικού επιπέδου ή αρμοδιότητας είναι δεσμευτικές για τους ΟΤΑ.
Δεδομένου ότι στη χώρα μας τα ΣΒΑΚ δεν αποτελούν δεσμευτικά νομικά κείμενα, δεν θεσμοθετούνται με κάποιον τρόπο ισχυρότερο της Απόφασης του Δημοτικού Συμβουλίου (ή του Περιφερειακού Συμβουλίου εφόσον πρόκειται για Περιφερειακά ΣΒΑΚ). Τα ΣΒΑΚ αποτελούν «οδικούς χάρτες» για την ανάπτυξη και υλοποίηση της Στρατηγικής των ΟΤΑ στον τομέα της κινητικότητας και αποκτούν πρόσθετη βαρύτητα μόνο στο πλαίσιο χρηματοδοτικών προγραμμάτων για έργα, προμήθειες ή πολιτικές, για την ένταξη των οποίων αποτελεί προϋπόθεση ή συγκριτικό πλεονέκτημα η αναφορά τους στο ΣΒΑΚ του οικείου φορέα.
Η αποτελεσματικότητα και ο βαθμός υιοθέτησης/αποδοχής των ΣΒΑΚ από άλλα στρατηγικά κείμενα, θεσμικά έγγραφα και φορείς ανώτερου επιπέδου ή αρμοδιότητας, δεν μπορεί να διασφαλισθεί με άλλον τρόπο, παρά μόνο μέσα από την άρτια εκτέλεσή τους και την πλήρη και ουσιαστική ανάπτυξη των διαδικασιών συμμετοχικού σχεδιασμού, διαβούλευσης και διαμόρφωσης συναίνεσης σε όλα τα επίπεδα.
Λαμβάνοντας υπόψη, επίσης, ότι οι Οδηγίες του ELTIS προβλέπουν τον εξωτερικό έλεγχο των ΣΒΑΚ μόνο από τους φορείς που τα χρηματοδοτούν, προσθέτουμε ότι κάθε τέτοιος έλεγχος δεν θα πρέπει να αποτελέσει τροχοπέδη για την ταχεία ανάπτυξη και εφαρμογή των ΣΒΑΚ στη χώρα και εκτιμούμε πως η ενίσχυση του Πράσινου Ταμείου με πρόσθετο προσωπικό και η κατάρτιση των υπαλλήλων του προκειμένου να είναι σύντομα σε θέση να ελέγξουν την πληρότητα ή/και το περιεχόμενο των χρηματοδοτούμενων ΣΒΑΚ, αποτελεί την πλέον ενδεδειγμένη λύση. Η ανάληψη του ρόλου αυτού από έναν τρίτο φορέα, χωρίς τούτο να συνδέεται με την διαδικασία ολοκληρωμένης παρακολούθησης και εκτέλεσης του εν λόγω Χρηματοδοτικού Προγράμματος, εκτιμούμε ότι ενδέχεται να δημιουργήσει στρεβλώσεις, καθυστερήσεις και εμπόδια στην ανάπτυξη και υλοποίηση των ΣΒΑΚ από τους ΟΤΑ.
Παράλληλα, νιώθουμε την ανάγκη να υπογραμμίσουμε τον εξαιρετικά κρίσιμο ρόλο του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών στον σχεδιασμό και την επικαιροποίηση του θεσμικού πλαισίου που αφορά μεγάλο μέρος των θεμάτων που εντάσσονται στην θεματική της Βιώσιμης Κινητικότητας, ιδιαίτερα στο πλαίσιο των ραγδαίων τεχνολογικών και επιστημονικών εξελίξεων των τελευταίων ετών. Το νεοσύστατο Τμήμα Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας δύναται να αποτελέσει καταλύτη για την ανάπτυξη του σχετικού θεσμικού πλαισίου, συντονίζοντας επιμέρους τμήματα και διευθύνσεις του Υπουργείου στην κατεύθυνση αυτή.
Σχετικά με την θεσμοθέτηση εθνικών προδιαγραφών για την εκπόνηση των ΣΒΑΚ, θέλουμε να επισημάνουμε δύο ζητήματα:
α) η σύνταξη και θεσμοθέτηση εθνικών προδιαγραφών ή οδηγιών για ένα οποιοδήποτε θέμα, αποκτά σημασία όταν οι αντίστοιχες ευρωπαϊκές χρειάζονται προσαρμογή και εξειδίκευση για την βέλτιστη εφαρμογή τους στον εθνικό χώρο. Διαφορετικά, αρκεί η απλή υιοθέτηση των ευρωπαϊκών (όπως ορθά έπραξε το Πράσινο Ταμείο μέχρι σήμερα).
β) οι Οδηγίες εκπόνησης ΣΒΑΚ του ELTIS βρίσκονται στην παρούσα φάση υπό αναθεώρηση και πρόκειται να αναδημοσιευθούν επικαιροποιημένες τον Σεπτέμβριο του 2019.
Τα ανωτέρω μας οδηγούν να συμπεράνουμε ότι η θεσμοθέτηση εθνικών προδιαγραφών στην παρούσα φάση θα καταστεί επιζήμια για τον στόχο της προώθησης της βιώσιμης κινητικότητας, διότι θα προκαλέσει μεγάλη σύγχυση στους ΟΤΑ που εκπονούν ή ετοιμάζονται να εκπονήσουν ΣΒΑΚ σύμφωνα με τις ισχύουσες Οδηγίες του ELTIS. Τούτο θα έχει ως αποτέλεσμα νέες καθυστερήσεις και σημαντικές επιπτώσεις στο περιεχόμενο και την σημασία των ΣΒΑΚ σε βραχυπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο ορίζοντα.
Συμπερασματικά, μέσα από πλήρη διάθεση συνεργασίας με όλους τους αρμόδιους φορείς και νιώθοντας βέβαιοι ότι όλοι μας εργαζόμαστε στο πλαίσιο κοινών αρχών και στόχων, προτείνουμε την απόσυρση του άρθρου 22 από το εν λόγω Νομοσχέδιο. Επιπλέον, θα αξιολογούσαμε πολύ θετικά, εάν μετά από μια πραγματική διαδικασία διαβούλευσης και συνεργασίας, όπως επιτάσσουν τα ΣΒΑΚ, η Βιώσιμη Κινητικότητα και το πνεύμα των Οδηγιών του ELTIS, τα αρμόδια Υπουργεία ανέπτυσσαν μια Ολοκληρωμένη Εθνική Στρατηγική για την Βιώσιμη Κινητικότητα, από την οποία θα προέκυπτε μια σαφής κατανομή αρμοδιοτήτων και η ανάπτυξη ευέλικτων και αποτελεσματικών μηχανισμών για την διαχείριση δεκάδων ζητημάτων που υπερβαίνουν σημαντικά τα θέματα χρηματοδότησης και των οδηγιών εκπόνησης των ΣΒΑΚ.